در مطلبی کوتاه به بررسی این عنوان “نیازهای تغذیه ای و اهمیت صرف صبحانه برای دانش آموزان” به قلم رحمت الله خان محمدی، کارشناس تغذیه خواهیم پرداخت.

در دوران دبستان رشد کودکان بصورت نسبتا یکنواخت ادامه دارد و سال های آخر دبستان مقارن با شروع جهش رشد به ویژه در دختران است.

------------------------------------

بنابراین، تامین انرژی مورد نیاز در این سال ها بسیار ضروری است. میزان انرژی مورد نیاز کودکان مدرسه ای، به دلیل تفاوت در اندازه بدن، میزان تحرک و سرعت رشد آنها متفاوت است و هر چه میزان تحرک و فعالیت بدنی دانش آموز بیشتر باشد طبعا به انرژی بیشتری نیاز دارد.

کربوهیدراتها که عمدتا در نان و غلات وجود دارد و هم چنین، چربی ها منابع تامین کننده انرژی در تمام سنین از جمله سنین مدرسه هستند. در صورتی که انرژی مورد نیاز از این منابع تامین نشود، پروتئین مصرفی که باید صرف رشد و ترمیم بافت های بدن شود به مصرف تولید انرژی میرسد. زمانی که به علت کمبود دریافت انرژی، منابع پروتئینی صرف تولید انرژی می شوند، از وظیفه اصلی خود که رشد سلول و ترمیم بافت ها است باز می مانند و نهایتا رشد کودک مختل می شود.

برای تامین نیاز دانش آموزان بهتر است از تمامی گروه های غذایی زیر بصورت روزانه استفاده شود:

۱- گروه نان و غلات:

نان، برنج، ماکارونی، بیسکویت، کیک، کلوچه و شیرینی هایی از این قبیل و تنقلاتی از قبیل برنجک و گندم برشته که معمولا به عنوان میان وعده مصرف می شوند نیز بخشی از انرژی مورد نیاز را تامین می کنند.

۲- گروه گوشت و مغز ها (پروتئین ها)

پروتئین برای نگهداری، ترمیم و ساخت بافت ها و سنتز سلول ها مورد نیاز است. در صورتی که انرژی دریافتی کافی باشد برای افزایش ارزش غذایی بهتر است پروتئین های حیوانی وگیاهی همراه هم (مثلاً نان وتخم مرغ یا نان وشیر ویا شیر برنج، ماکارونی با پنیر، نان وپنیر، نان وماست) ویا دو نوع پروتئین گیاهی (عدس پلو، لوبیاپلو، عدسی با نان، لوبیا با نان) مصرف گردند.

میان وعده هایی که بخشی از پروتئین مورد نیاز کودکان را تامین می کنند عبارتند از: نان و تخم مرغ، ساندویج مرغ، کتلت، انواع کوکوها مثل کوکوی سیب زمینی و یا کوکوی سبزی، شیر و کیک، انواع مغز ها مثل پسته، فندق، گردو، بادام و …

۳- گروه چربی ها:

روغن، کره، خامه، سرشیر نیز در کودکان سنین مدرسه منبع تامین انرژی هستند و باید در برنامه غذایی روزانه در حد متعادل گنجانده شوند.

۴- گروه میوه ها و سبزی ها (ویتامین ها و املاح) :

این ریزمغذی ها در واکنش های متابولیک نقش حیاتی دارند و از طریق برنامه غذایی روزانه باید به بدن برسند. نیاز به ویتامین ها و املاح اغلب متناسب با انرژی دریافتی و یا سایر مواد مغذی است. برخی از ویتامین ها و املاح در دوران رشد نقش اساسی دارند و کمبود آن ها موجب اختلال رشد کودکان می شود. شایعترین کمبود ویتامین ها در این سنین کمبود ویتامین های A و D و شایع ترین کمبود املاح، کمبود ید، آهن و کلسیم می باشد.

۵- گروه شیر ولبنیات:

مهمترین منبع تامین کلسیم شیر و فرآورده های آن می باشد. کلسیم علاوه بر تاثیر مستقیم بر استحکام دندان ها و استخوان ها برای رشد استخوان های جدید نیز ضروری است. دریافت کافی کلسیم از برنامه غذایی روزانه در سنین مدرسه و بلوغ برای حفظ تراکم طبیعی استخوانها و جلوگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی حائز اهمیت است. بنابراین، کودکان و دانش آموزانی که از این گروه به مقدار کافی استفاده نمی کنند در معرض خطر کمبود کلسیم قرار دارند. به خصوص اگر وجود عادات بد غذایی از جمله نوشیدن نوشابه های گازدار نیز به آن افزوده شود. نوشابه های گاز دار به دلیل وجود فسفر زیاد در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کنند. میان وعده هایی که بخشی از کلسیم مورد نیاز کودکان را تامین می کنند عبارتند از: بستنی، نان و پنیر، شیر، ماست میوه ای و… و.

از نظر دانشمندان علم تغذیه هیچ عادتی در میان عادات غذایی، مخرب تراز نخوردن صبحانه نیست متاسفانه این عادت که در میان عده ای از بزرگسالان هم وجود دارد تحت تاثیر محیط خانواده به کودکان نیز تسری می یابد و به دلیل قرار داشتن دانش آموزان در سنین رشد، آسیب های جبران ناپذیری را به آنان وارد می کند.

دانش آموزانی که صبحانه مصرف نمی کنندبه دلیل نیاز بدن به گلوکز در ساعات اولیه روز دچار افت شدید قند خون و در نتیجه عدم تمرکز لازم در کلاس درس می شوند. با آموزش و فرهنگ سازی صحیح در این زمینه می توان عادات مشکل ساز غذایی را در دانش آموزان برطرف و عادات صحیح را جایگزین کرد. تغذیه صحیح در قدرت یادگیری کودکان موثر است و نخوردن صبحانه می تواند اثرات منفی بر یادگیری آن ها داشته باشد. در شرایط ناشتایی کوتاه مدت، سیستم بدن گلوکز خون را در سطح ثابت نگه می دارد که بر عملکرد طبیعی مغز لطمه وارد نشود. اگر مدت زمان ناشتا یی طولانی تر باشد، نگهداری قند خون در سطحی که مغز قادر به فعالیت طبیعی خود باشد مختل شده و یادگیری و تمرکز حواس کمتر می شود.

افزایش نسبی قند خون موجب بهبود عملکرد مغز و یادگیری کودکان سنین مدرسه می شود. کودکانی که از خوردن صبحانه امتناع می ورزند، در انجام تکالیف ریاضی کارایی کمتری دارند و قدرت خلاقیت و ابتکار آن ها کاهش می یابد.

نخوردن صبحانه در صورتی که تداوم یابد وتبدیل به عادت شود خود علاوه بر عوارض فوق موجب کمبود دریافت سایرمواد مغذی مورد نیاز فرد می شود. با حذف صبحانه از وعده های غذائی مواد مغذی که در این وعده دریافت می شود، در وعده های دیگر جایگزین نخواهد شد و در نتیجه کمبود کالری، ویتامین ها و املاح ایجاد می شود.

بازگشت به صفحه علم ورزش یاریزان | نیازهای تغذیه ای و اهمیت صرف صبحانه برای دانش آموزان

رحمت الله خان محمدی | کارشناس تغذیه