وقوع گرمازدگی در روزهای گرم تابستان در میان کوهنوردان به اوج خود می رسد اما چگونه می توان علایم آن را تشخیص داد و آن را درمان کرد؟ در مطلبی کوتاه به تشریح این موضوع خواهیم پرداخت.

------------------------------------

طیف بیماری های ناشی از گرمازدگی: کرامپ عضلانی، خستگی گرمایی، گرمازدگی، شوک گرمایی

ویژگی های ارتفاع

هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع ۶ درجه کاهش دما و هر ۳۰۰ متر افزایش ارتفاع بعلت نبود تراکم ابرها و آلودگی هوا و افزایش خشکی هوا ،اشعه ماورا بنفش خورشید ۴% افزایش می یابد،

دامنه حرارت بدن باید بین ۳۶/۵ – ۳۸/۵ باشد.

بیش از ۲ درجه تفاوت = اختلال عملکرد دستگاه ها = و احتمال بروز مرگ

شرایط عادت به گرما: بدن انسان ۱۴ روز وقت می خواهد تا به شرایط گرما خو بگیرد.

شرایط افزایش تولید گرما در بدن:

1. بر اثر فعالیت بدن سوخت و ساز مواد غذایی در سلول تا ۱۰ برابر میتواند افزایش یابد.
2. کاهش جذب محیطی گرما

مکانیزم دفع حرارت از بدن:

1. ۱گشاد کردن عروق محیطی ، وقتی دمای محیط کمتر باشد.
2. تعریق

تعریق موثرترین راه کاهش دمای بدن است که بستگی به عوامل زیر دارد :

الف- درجه حرارت محیط

ب- رطوبت

ج- باد

د- پوشش بدن

شرایط گرمازدگی 
گرما زدگی بیشتر در دمای بین ۴۰-۴۳ به بالا ایجاد می شود. معمولا کم آبی علامت قبلی گرما زدگی است. در گرمازدگی کار شدید موثر تر از کم آبی است. استراحت در فواصل معین ودر زیر سایه ومکان های خنک می تواند از بروز گرمازدگی جلو گیری کند. اشخاص پیرو چاق واطفال و افرادی که به بیماریهای مزمن مثل دیابت واشکال در گردش خون مبتلایندبه گرمازدگی حساس ترند.

نکته مهم:

هیدراته شدن بدن قبل و حین و بعد از ورزش از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مقایسه قبل از ورزش و بعد از ورزش نباید بیش از ۲% وزن فرد کاهش یابد. در گرمازدگی باید گرمای مرکزی بدن و یا رکتال اندازه گیری شود.

علت بروز گرمازدگی

1. فعالیت شدید در گرما وپوشش زیاد بدن
2. عدم تعادل گرمایی (حتی در سرما هم احتمال بروز گرمازدگی وجود دارد)

گرمازدگی به سه گروه خفیف – متوسط – شدید تقسیم میشود.

علایم گرمازدگی 
سردرد، سرگیجه، منگی، اختلال هوشیاری توهم ضعف، اختلال تعادل و تکلم ، تشنج ، بی اختیاری ادرار و مدفوع، خونریزی بینی (بخاطر خشکی هوا و انبساط عرق محیطی) ، تعریق ، رنگ پریدگی، لرز، اسهال، کاهش فشارخون، احساس دفع

دیگر علائم فرد گرمازده
.در گرما زدگی شدید مصدوم عرق نمی کند ،حرارت بالا می رود ،پوست گرم و خشک است ،تنفس سریعتر است تا گرمای اضافی را دفع کند،شوک مرحله بعدی است و حتی بیهوشی ناگهانی ومرگ

درمان گرمازدگی 
گرمازدگی یک اورژانس واقعی است.

باز بودن راه هوایی، انتقال به محل خنک، سرد کردن بدن با ملحفه خیس و هر وسیله مرطوب دیگر وقتی بیماردر معرض جریان هوای خنک قرار گرفت و دمای بدن به ۳۸ درجه رسید می بایست خنک کردن را متوقف کرد و بعد از اینکه دوباره دما بالا رفت سرد کردن را ادامه میدهیم. برای سرد کردن بدن آب معمولی بهتر از آب خیلی سرداست چون عروق را منقبض ۱۲ می کند.

توصیه ها

فعالیت شدید در هوای گرم و مرطوب انجام ندهیم.
متناسب لباس بپوشیم.
مایعات کافی بیاشامیم و به دفعات مکرر.
استراحت در محلهای خنک و به تناوب داشته باشیم.

سرم درمانی:
به ازای هر ۱ کیلوگرم کاهش وزن ۱ تا ۱.۲۵ لیتر مایعات داده شود.همراه مایع درمانی حتما باید املاح دفعی را جایگزین کرد.

درجه بندی گرمازدگی:

علایم گرما زدگی خفیف

گرفتگی عضلانی
خستگی مفرط
سر گیجه
کمکهای اولیه:

انتقال به محل خنک ،کاهش گرمای بدن (ب هر صورتی که امکان دارد) دادن مایعات خنک در صورت به هوش بودن بیمار به هر نحو ممکن.

علایم گرمازدگی متوسط

سر گیجه
عدم هوشیاری تنفس سریع و سطحی
ضعف
نبض ضعیف
تعریق بدن
کمکهای اولیه:

انتقال به محل خنک ،نوشاندن مایعات خنک ،ملحفه یا دستمال مرطوب

گرما زدگی شدید 

بیشتر در روزهای گرم و مرطوب (کوهنوردی در مناطق شمالی کشور و در تابستان)

علایم :تب دار: پوست گرم و خشک – درجه حرارت بالا- بی حال – عدم هوشیاری و اغما

درمان : مایع درمانی ، سرم درمانی ، خنک کردن بدن بهر نحو ممکن ، بالا نگهداشتن پاها، ارزیابی و پیگیری بیمار تا ۲۴ ساعت بعد نیز انجام شود.

نکته : گرمازدگی قبلی فرد را مستعد گرمازدگی های بعدی می کند.استراحت در محیط خنک در شب قبل از ورزش و رژیم تعدیل شده در پیشگیری اهمیت دارد.

عوارض گرمازدگی

هیپوناترمی(کاهش میزان سدیم خون): میزان سدیم پایین تر از ۱۳۰ میلی اکی والان در لیتر خطرناک است.

علائم هیپوناترمی:
تهوع،استفراغ ،ادم اندام های تحتانی،سردرد پیشرونده،لتارژیک،کما ،مرگ

مهمترین اقدام بعد از تشخیص هیپوناترمی
در هیپوناترمی ناشی از گرمازدگی:در صورت بهوش بودن بیمار مصرف مایعات با میزان کافی سرم لازم است: ۱۰ گرم نمک به یک لیتر آب اضافه شود. نمک حتما حاوی سدیم باشد(دو قاشق شربت خوری نمک در یک لیتر آب) و انتقال به بیمارستان.

بازگشت به صفحه علم ورزش یاریزان | علائم گرما زدگی در کوهنوردی چیست و چگونه می شود آن را درمان کرد؟

دکتر حمید مساعدیان | دکترای حرفه ای پزشکی