میزان انرژی در دسترس (EA) یک مفهوم تغذیه ای است که میزان تفاوت بین دریافت انرژی روزانه (EI) و انرژی مصرف شده در ورزش (EEE) را مشخص کرده و در رابطه با توده بدون چربی (FFM) بیان می شود.

واژه” کمبود انرژی در دسترس” (LEA) به دریافت انرژی ناکافی در روند ورزش گفته می شود. چنانچه این روند کمبود انرژی بسیار شدید شود یا به صورت چند روز کمبود انرژی قابل توجه و یا مزمن شود و هفته ها یا ماه ها ادامه یابد، می تواند به عنوان” سندرم کمبود انرژی در دسترس”(RED-S) نامیده شود. این سندرم در سال ۲۰۱۴ توسط کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک تعریف شد. در واقع شرایط RED-S زمانی ایجاد می شود که دریافت انرژی روزانه با توجه به میزان انرژی مصرف شده در ورزش کافی نباشد.

------------------------------------

لذا به نظر می رسد که سلامتی، فعالیت زندگی روزمره و فعالیت های فیزیولوژیکی به میزان انرژی باقی مانده پس از انجام تمرینات ورزشی بستگی دارد. این میزان در صورتی که میزان انرژی در دسترس بزرگسالان سالم مقدار ۴۵ کیلوکالری به ازای هر کیلو گرم وزن توده بدون چربی بدن در روز باشد، برای ورزشکار تامین خواهد شد.

هنوز عدد دقیقی برای حداقل میزان انرژی در دسترس مشخص نشده است. با این وجود چنان چه میزان انرژی در دسترس کمتر از عدد ۳۰ کیلوکالری به ازای هر کیلو گرم وزن توده بدون چربی بدن در روز برای زنان و ۲۵ کیلوکالری به ازای هر کیلو گرم وزن توده بدون چربی بدن در روز برای مردان باشد می تواند منجر به اختلالات بالینی جبران ناپذیر گردد. همچنین هنوز مشخص نیست که چه مدت زمانی برای تاثیر و تبدیل کاهش میزان انرژی در دسترس به سندرم RED-S لازم است ولی به صورت کلی تا یک ماه : کوتاه مدت ، بین یک تا سه ماه: میان مدت و بیش از سه ماه: طولانی مدت اطلاق می گردد.

اختلالات و بیماری های حاد و مزمن جسمی و روانشناختی متعددی در ارتباط با RED-S گزارش شده است. مشخص شده است که وجود RED-S شانس آسیب و بیماری ورزشکار را افزایش می دهد. از شایعترین عوارض جدی ناشی از RED-S در زنان ورزشکار می توان به اختلالات قاعدگی اشاره کرد که در ۲۰ % از جمعیت کلی زنان ورزشکار گزارش شده است. نزدیک به نیمی از جمعیت بالرین ها و ورزشکاران استقامتی در دوره ورزشی خود دچار اختلالات قاعدگی می شوند. درصد چربی ناکافی، استرس های پی در پی و اختلالات هورمونی منجر به اختلالات قاعدگی می شوند که نتیجه کوتاه مدت و بلند مدت آن می تواند اختلال عملکرد سیستم تناسلی زنان و حتی نازایی باشد. آمنوره ( اولیه و ثانویه) شدیدترین فرم اختلالات قاعدگی در زنان ورزشکار است.

از اثرات روانشناختی RED-S می توان به افزایش شیوع اختلالات خوردن اشاره کرد. محدودیت خوردن غذا یا افزایش بیش از حد مصرف انرژی به دنبال فعالیت های ورزشی به ویژه در دوران نوجوانی و جوانی، می تواند منجر به اختلالات خوردن در ورزشکار گردد. زمانی که به منظور بهبود ورزشکار از آن ها خواسته می شود که عادات خوردن و یا نحوه ورزش کردن خود را تغییر دهند، احتمال بروز علائم اضطراب و افسردگی و با حتی افکار خودکشی در آن ها افزایش می یابد. بر اساس مطالعات به نظر می رسد که احتمال بروز علائم روانشناختی در ورزشکاران دچار RED-S در حدود دو و نیم برابر بیش از سایر ورزشکاران است

شناسایی ورزشکاران در معرض خطر LEA، می تواند باعث پیشگیری از بروز RED-S در آنان شود. غربالگری ورزشکاران با شرح حال ، معاینه و میزان فعالیت فیزیکی، شرح آسیب های گذشته و فعلی، عادات غذایی و عادات ماهیانه آن ها انجام می شود. بهترین زمان انجام و ثبت این معاینات در زمان معاینات پیش از فصل ورزشکاران است. از پرسشنامه های معرفی شده در زمینه غربالگری RED-S می توان به پرسشنامه RED-S CAT اشاده کرد که ورزشکاران در معرض خطر LEA را تا حدی شناسایی کرده و تا حدی در روند بازگشت به ورزش هم کمک کننده است .پرسشنامه ی LEAF به کمک خود اظهاری ورزشکار خصوصا در زنان ورزشکار استقامتی شانس غربالگری و تشخیص کمبود انرژی در دسترس را افزایش میدهد.این پرسشنامه شامل علایم فیزیولوژیک از قبیل علایم گوارشی و اختلالات قاعدگی و همچنین پرسش درباره ی آسیب ورزشکار است که بر اساس نمره دهی نمره ی بیشتر و مساوی ۸ از نمره ی ۴۹ نشانه ی ریسک بالای ابتلا به اختلالات مرتبط با RED-S است. این پرسشنامه برای زنان ورزشکار طراحی شده ولیکن پیشنهاد شده که با حذف قسمت مربوط به قاعدگی و محاسبه ی میانگین نمرات سایر سوالات بین دو جنس مقایسه صورت گیرد که این امر نیازمند اعتبارسنجی بیشتر است.

در حال حاضر، مشخص است که RED-S یک پیامد LEA در ورزشکاران است، و وقوع LEA بسیار شایع تر از میزانی است که تا کنون تصور می شد. پیامدهای شیوعLEA و RED-S منجر به اختلال عملکرد در بسیاری از جنبه های سلامت ورزشکاران، به ویژه در میان زنان می گرد. این امر می تواند زندگی حرفه ای و معیشت یک ورزشکار را تحت تاثیر قرار دهد. این عواقب نشان می دهد که پیشگیری باید یک رویکرد اساسی برای همه افرادی باشد که با ورزشکاران کار می کنند. تیم پشتیبانی ورزشکار باید اقداماتی را که خطر ایجاد LEA و RED-S را افزایش می‌دهد، تشخیص دهد. به این ترتیب می‌توانیم به ورزشکاران اجازه دهیم تا به تمام پتانسیل‌های ورزشی خود دست یابند و سلامتی خود را در حین مسابقات تضمین کنند.

بازگشت به صفحه علم ورزش یاریزان | سندرم کمبود نسبی انرژی در ورزش

دکتر هاله دادگستر | متخصص پزشکی ورزشی