در مطلبی کوتاه با عنوان ” دوچرخه؛ آغاز یک انقلاب خاموش در زیست شهری / بازخوانی نقش حمل‌ونقل پاک در قدرت‌یابی اقتصادی و اجتماعی ملت‌ها ” به قلم دیاکو توتونچی به بررسی نکات تاثیر گذار این وسیله در زندگی شهری خواهیم پرداخت.
یاریزان؛ در جهانی که بحران انرژی و آلودگی محیط‌زیست چالش اصلی دولت‌ها شده، دوچرخه از یک وسیله‌ی ساده‌ی تردد به ابزاری راهبردی برای توسعه‌ی پایدار، سلامت اجتماعی و استقلال اقتصادی تبدیل شده است. تجربه‌ی کشورهایی چون هلند نشان می‌دهد «انقلاب سبز» از دو چرخ آغاز می‌شود، نه از دو قدرت.
در جهان امروز که بحران انرژی، آلودگی هوا و تراکم خودروها چهره‌ی شهرها را خسته کرده است، دوچرخه بار دیگر به نماد آگاهی، نظم و توسعه‌ی پایدار بدل شده است. این وسیله‌ی ساده اما اثرگذار، در کشورهایی که سیاست‌گذاری شهری بر پایه‌ی انسان‌محوری و محیط‌زیست بنا شده، به عامل تحول اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است.
تجربه‌ی هلند؛ دوچرخه به‌مثابه سیاست ملی
پس از جنگ جهانی دوم، هلند یکی از نخستین کشورهایی بود که دریافت وابستگی به سوخت‌های فسیلی می‌تواند تهدیدی برای آینده‌ی اقتصادی و امنیتی‌اش باشد. در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی، همزمان با بحران جهانی نفت، دولت این کشور سیاستی ملی برای گسترش دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل پاک تدوین کرد.
نتیجه شگفت‌انگیز بود: نه‌تنها آلودگی و مصرف انرژی کاهش یافت، بلکه شاخص‌های سلامت، نشاط اجتماعی و بهره‌وری اقتصادی رشد چشمگیری پیدا کرد. امروز آمستردام با بیش از ۶۰ درصد جابه‌جایی روزانه از طریق دوچرخه، نمونه‌ی زنده‌ی موفقیت این سیاست است.
دوچرخه؛ پیوند سیاست، اقتصاد و جامعه
در کشورهای پیشرفته، دوچرخه دیگر تنها وسیله‌ای ورزشی یا تفریحی نیست، بلکه بخشی از نظام برنامه‌ریزی شهری و ابزاری برای تحقق عدالت اجتماعی است.
کاهش هزینه‌های سوخت، ارتقای سلامت عمومی، عدالت فضایی، استقلال انرژی و هویت زیست‌محیطی از جمله دستاوردهای توسعه‌ی دوچرخه‌سواری شهری محسوب می‌شود.
از منظر اجتماعی نیز، حضور مردم در فضاهای شهری از طریق دوچرخه‌سواری، حس تعلق و تعامل اجتماعی را افزایش داده و چهره‌ی شهر را از ترافیک و خستگی به سمت پویایی و آرامش سوق داده است.
درس‌هایی برای جوامع در حال توسعه
در بسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، نگاه به دوچرخه‌سواری هنوز در حد نمادین و شعاری است. کمبود زیرساخت، نبود قوانین حمایتی و غلبه‌ی فرهنگ خودرومحور، مانع تحقق یک تحول واقعی در حمل‌ونقل شهری شده است. در حالی‌که شهر مهاباد می‌توانند با سیاست‌گذاری هدفمند در حوزه‌ی حمل‌ونقل پاک، به الگوی شهری سالم، گردشگرپذیر و پویا تبدیل شوند.
▫️ انقلاب‌ها همیشه با فریاد و خون آغاز نمی‌شوند؛ گاهی با صدای آرام زنجیر دوچرخه‌ای که در مسیر درست می‌چرخد. دوچرخه نماد خرد شهری، احترام به طبیعت و بازتعریف رابطه‌ی انسان با محیط است. آغاز این تحول، شاید تنها در یک رکاب خلاصه شود اما می‌تواند سرآغاز انقلابی واقعی در زندگی شهری باشد.
✍️ تحلیل‌گر امور شهری و حمل‌ونقل پاک – حوزه مدیریت شهری دیاکو توتونچی
