شیوه زندگی نادرست و در راس آن بی تحرکی و عادات تغذیه ای نامناسب موجب افزایش چشمگیر شیوع بیماری های غیر واگیر در اغلب کشورهای صنعتی و رو به صنعتی شده است. پیشگیری از بیماری ها سه سطح دارد و نقش ورزش و فعالیت های فیزیکی در هر سه سطح آن تاثیرات چشمگیری دارد.

فعالیت جسمانی منظم و برنامه ریزی شده نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به بیماری های مزمن غیر واگیر و درمان آنها و ارتقای کیفیت زندگی و طول عمر بیماران دارد. اما متاسفانه ۹/۸۸ درصد از افراد میانسال جامعه ما از نداشتن فعالیت بدنی مناسب رنج می برند.

------------------------------------

میزان و سن بروز بیماری قلبی به مقدار زیادی در ایران تغییر کرده است. امروزه شایع ترین و جدی ترین مشکل قلبی در ایران بیماری عروق کرونر است. (مجله ایرانی قلب- سال ۲۰۰۴) و فعالیت جسمانی یک عامل مهم در کاهش خطر ابتلا به این بیماری در جامعه محسوب می شود.

یکی از بیماری های شایع که شیوع آن در کشور ما نیز زیاد بوده (۲/۹ درصد) و در حال افزایش است، دیابت قندی و عدم تحمل گلوکز است. ورزش از طریق کنترل وزن، افزایش سوخت انرژی و به خصوص از طریق افزایش حساسیت گیرنده های انسولینی موجب پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع دوم و در صورت ابتلا، موجب پیشگیری ار بروز بسیاری از عوارض بیماری می شود.

یکی از مشکلات شایع دیگر، فشار خون بالاست که ورزش می تواند نقش پیشگیری کننده از ابتلا به این مشکل داشته باشد. طی مطالعه ای که در تهران روی ۲۱۳۷ نفر (۳۵ تا ۶۵ ساله) انجام شد، میزان شیوع فشار خون بالا ۳/۳۱ درصد و بالا بودن ایزوله فشار خون سیستولیک ۲/۸ درصد تعیین شد. (اورئی و همکاران)

همچنین ورزش در کاهش تری گلیسرید و کلسترول بد خون و افزایش کلسترول مفید خون موثر است. در مطالعه بالا شیوع کلسترول بالا (مرزی) ۳/۳۴ درصد، کلسترول توتال بالا ۴/۲۷ درصد، سطوح نسبتاً بالای کلسترول با چگالی پایین ۲/۲۱ درصد، سطوح پایین کلسترول با چگالی بالا ۸/۵ درصد و سطوح نسبتاً بالای تری گلیسرید ۷/۴ درصد برآورد شد.

ورزش موجب پرهیز از افزایش وزن بی مورد شده و با افزایش قدرت عضلانی و ساختمان های پشتیبان مفصل از ابتلا به آرتروز که شایع ترین مشکل روماتولوژیک است و در بسیاری از بیماران عوارض سنگینی همچون زمین گیر شدن را به همراه دارد، جلوگیری می کند.

چاقی و اضافه وزن یکی از مشکلات امروزه جامعه ایرانی است (اضافه وزن ۸/۳۹ درصد، چاقی ۴/۲۳ درصد) و فعالیت جسمانی در پیشگیری از آن تاثیر قابل توجهی دارد.

یکی از مشکلات شایع در سالمندان و به ویژه بانوان سالمند، پوکی استخوان است. ۵۰ درصد از مردان و ۷۰ درصد از زنان برابر یا بالاتر از ۵۰ سال در ایران به پوکی استخوان مبتلا هستند. (لاریجانی و همکاران- ۲۰۰۴) شکستگی های ناشی از پوکی استخوان در گردن ران موجب زمین گیر شدن بیمار و افزایش قابل توجه مرگ و میر می شود. انجام ورزش های متحمل وزن و دریافت کافی کلسیم و ویتامین D، از پوکی استخوان پیشگیری کرده و ورزش های تقویت کننده عضلات و ورزش های تعادلی در افراد مبتلا به پوکی استخوان از افتادن بیمار و شکستگی جلوگیری می کند.

در برنامه ریزی ورزشی به منظور ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری ها توجه با سطوح مختلف پیرامید حرکتی اهمیت دارد. همچنین اجزای نسخه ورزشی شامل نوع فعالیت جسمانی، تعداد تکرار، مدت و شدت جلسه ورزشی و تعداد دفعات آن در هفته باید مشخص شود.

بنابراین فعالیت منظم جسمانی را در تمام طول عمر برای پیشگیری از بیماری ها توصیه می کنیم. اما فعالیت جسمانی همانند داروی تجویزی باید برای هر فرد با توجه به شرایط خاص خود فرد طراحی و اجرا شود تا بهترین تاثیر و کمترین خطر را داشته باشد. توصیه می شود تمام برنامه های ورزشی پس از معاینات اختصاصی پیش از شرکت ورزشی اجرا شود.

یاریزان | نقش ورزش در پیشگیری از بیماری های بزرگسالی | علم ورزش

دکتر لاله حاکمی | متخصص بیماری های داخلی